Dr MIECZYSŁAW ORŁOWICZ
Mieczysław Orłowicz urodził się 17 XII 1881 roku w Komarnie koło Lwowa. Znaczną część swojego dzieciństwa spędził w niedalekim Pruchniku u swojego dziadka Jana Krasickiego. W związku z pracą ojca rodzina Orłowiczów często zmieniała miejsce zamieszkania przenosząc się kolejno do Dębicy, Jarosławia, Sambora i Rymanowa. Młody Mieczysław przejawiał szczególne zainteresowanie historią i geografią okolic, w których aktualnie przebywał.
POLECANE STRONY
Pasja turystyczno-krajoznawcza, która towarzyszyła mu przez całe życie, zawładnęła nim na dobre podczas studiów prawniczych na Uniwersytecie Lwowskim oraz nauki w Akademii Handlowej we Wiedniu. Orłowicz uczęszczał także na wykłady z historii sztuki i geografii we Lwowie i Krakowie. Właśnie podczas studiów oraz podróży po Europie Zachodniej zetknął się z nowoczesną turystyką i postanowił przenieść jej najlepsze wzorce na grunt polski. Swoją działalność rozpoczął w 1904 roku od organizowania i prowadzenia tatrzańskich wycieczek dla słuchaczy Towarzystwa Kursów Wakacyjnych w Zakopanem. W rok po uzyskaniu tytułu doktora nauk prawniczych założył w 1906 roku Akademicki Klub Turystyczny we Lwowie, drugą polską organizację turystyczną po Towarzystwie Tatrzańskim. Jego członkowie należeli do pionierów wypraw w Karpaty Wschodnie. Był także m.in. współzałożycielem jednego z najsłynniejszych polskich klubów sportowych - Pogoni Lwów.
Mieczysław Orłowicz jest również autorem wielu przewodników opisujących dziesiątki miast, regionów, krajów i pasm górskich w całej Europie. Mówiono o nim, że był chodzącą encyklopedią turystki. Jednym z jego dzieł jest wydany w 1917 roku doskonały "Ilustrowany przewodnik po Przemyślu i okolicy", który ukazał się w polskiej i niemieckiej wersji językowej. Orłowicz napisał go rok wcześniej podczas służby wojskowej w Przemyślu. Poznał wtedy dokładnie nie tylko sam Przemyśl, ale także jego bliższe i dalsze okolice. Do dzisiaj jest to niedościgniony wzór dla autorów kolejnych przewodników po Przemyślu.
Dzięki jego patriotyzmowi i odwadze wykazanej podczas pracy w komisji rekwizycyjnej udało się uratować wiele zabytkowych dzwonów, które zaborcy chcieli przetopić na potrzeby toczącej się wówczas I wojny światowej. Był wierny idei Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego: "przez poznanie kraju do jego umiłowania...". W okresie międzywojennym Mieczysław Orłowicz pracował nieustannie nad rozwojem polskiej turystyki. Stworzył jej nowy model i organizował niezbędną administrację. Wyznaczył także przebieg Głównego Szlaku Beskidzkiego w Karpatach Wschodnich, który wyznakowano w latach 1926-1928. Każdą wolną chwilę spędzał na organizowanych przez siebie, często wielodniowych, wycieczkach i górskich wyprawach. Jego sercu były szczególnie bliskie: Polskie Towarzystwo Tatrzańskie i Polskie Towarzystwo Krajoznawcze. Mieczysław Orłowicz był jednym z pomysłodawców ustanowienia Górskiej Odznaki Turystycznej.
Po II wojnie św. pracował m.in. nad zagospodarowaniem turystycznym zniszczonego kraju, a zwłaszcza Ziem Odzyskanych. Z wielką ofiarnością dbał o rozwój i szkolenie kadry turystycznej. W 1954 roku ukazał się Przewodnik po Bieszczadach jego autorstwa.
Kolejny, i jak się później okazało, ostatni raz w życiu, Mieczysław Orłowicz gościł w Przemyślu 3 i 4 maja 1959 roku. Spotkał się wtedy z wieloma mieszkańcami miasta, które tak szczegółowo opisał 42 lata wcześniej. Jeszcze w ostatnich tygodniach życia popularny "Dziadek" uprawiał czynnie turystykę. Nestor polskiej turystyki zmarł 4 października 1959 roku w Warszawie w wieku 78 lat i został pochowany w Alei Zasłużonych na Powązkach.
Choć trudno w to uwierzyć, to w ciągu swojego aktywnego życia pokonał pieszo 140 tysięcy kilometrów (czyli ponad 3 razy więcej niż długość równika). Zorganizował i prowadził niezliczoną ilość rajdów. Niektóre z nich Mieczysław Orłowicz opisał barwnie w "Moich wspomnieniach turystycznych". Dla uczczenia tego wielkiego Polaka w 1974 roku nadano jego imię bezimiennej dotąd bieszczadzkiej przełęczy pomiędzy Smerkiem i Połoniną Wetlińską. Mieczysław Orłowicz jest także patronem szlaków i domów turystycznych, ulic w Przemyślu, Warszawie i Jarosławiu, a także Oddziału PTTK w Przemyślu. Od 2001 roku nasz Oddział organizuje Ogólnopolskie Rajdy Turystyczne imienia dr Mieczysława Orłowicza.
www.przemysl.pttk.pl/index.php?show=patron
I jeszcze z innego źródła
ŚLADAMI MIECZYSŁAWA ORŁOWICZA
Są takie lata w życiu każdego człowieka, kiedy po latach „dumnych” wraca się do korzeni. Wszystko, co choćby w małej części przypomina rodzinny zakątek wita się uroczyście w swojej świadomości. Moje „spotkania” z postacią Mieczysława Orłowicza datują się od roku 1978, kiedy to przebywając na wakacjach w Domu Turysty jego imienia przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie patrzyłam na gablotę z dyplomami osiągnięć oraz z „niezbędnikami’ jego pieszych wędrówek: szarą pelerynę, mocno wysłużone buty, plecak, menażkę, nie wiedząc wówczas o związkach nestora turystyki polskiej z Pruchnikiem.
Drugie spotkanie to lata liceum, kiedy jako harcerki, razem z koleżanką Marią Pióro z Widnej Góry, zostałyśmy zwerbowane przez drużynową Teresę Nowak do pomocy w drobnych czynnościach typu zakupy, sprzątanie mieszkania, czyszczenie i polerowanie mosiężnych staroci w domu starszego już wówczas wiekiem profesora Stanisława Galika- nauczyciela chemii w Liceum Ekonomicznym w Jarosławiu. Profesor był bliskim przyjacielem Mieczysława Orłowicza, także autorem artykułu pt. ,,Dr Mieczysław Orłowicz –nestor krajoznawstwa i turystyki polskiej’’, opublikowanego w „Roczniku Jubileuszowym” wydawanym przez Stowarzyszenie Miłośników Jarosławia z roku 1986. Czas pracy wynagradzany był rozmowami przy herbacie i słodyczach, zwykle przy roztoczonych przed nami albumami z pożółkniętymi nieco fotografiami, rozpoczynały się wspomnienia profesora z lat młodości: o działalności w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół”, wędrówkach krajoznawczych z Mieczysławem Orłowiczem, pracy z młodzieżą w szkolnych kołach zainteresowań, o pasji filatelistycznej.
Potem niejednokrotnie przewodniki jego autorstwa Mieczysława Orłowicza towarzyszyły mi w pracy nauczyciela geografii. W roku 2003, wiedziona ścieżkami sentymentów, odwiedziłam dawny Dom Turysty w Warszawie. Dziś mieści się w nim ekskluzywny hotel o przedwojennej nazwie „Harenda”, gdzie Orłowicz przed laty spotykał się z przyjaciółmi przy kawie i pączkach. Szkoda tylko, że pamiątki po nim leżą w nieładzie w zakątku holu za kotarą. Sądzę, że ten moment chwilowego zapomnienia dałby możliwość nam-mieszkańcom Pruchnika rozpoczęcia starań o choćby czasowe wypożyczenie pamiątek, celem urządzenia ekspozycji. Według ustaleń dom jego dziadków- pruchnickich kupców znajdował się przy ul. M. Orłowicza. Może warto byłoby upamiętnić to miejsce obeliskiem. W dniu 22.04.2006 odbył się w Pruchniku Podkarpacki Zlot Krajoznawców PTT-K z okazji 100-lecia działalności. Gimnazjum Publiczne w Pruchniku stało się bazą zlotu, o którym pisał szerzej pan Kazimierz Pierzchała w numerze 2/2006 „Ziemi Pruchnickiej”. Była to okazja by wskrzesić pamięć o Orłowiczu. W naszej szkole powstała okolicznościowa gazetka ścienna i szereg prac uczniowskich. Dla jednych spotkanie to było potwierdzeniem sensu wędrowania, a zarazem poznawania, dla innych początkiem przyjaźni z turystyką i sympatii dla samego Orłowicza. Jego dążenia do rozwoju turystyki, krajoznawstwa i działania na rzecz ochrony przyrody są kontynuowane przez uczniów naszego gimnazjum. Poznajemy sylwetkę Mieczysława Orłowicza i podążając śladem Jego zamiłowań wędrujemy ze Szkolnym Kołem Turystycznym ,,Wagabunda” pod opieką pana Kazimierza Pierzchały i innych wychowawców ścieżkami wiodącymi nie tylko po urokliwych zakątkach naszej miejscowości, ale i okolic, np. szlakami wiodącymi nas do kurhanów w Średniej, grodziska w Tuligłowach, stanowiska archeologicznego w Czudowicach, czy też dworów w Węgierce i Hawłowicach. Tradycją naszej szkoły stało się wspólne wędrowanie z młodzieżą Szkół im. Jana Pawła II do Świebodnej. Mam też nadzieję, że praca dydaktyczna i wychowawcza w tym kierunku sprawi, że naszym wychowankom, być może wędrującym niegdyś przełęczą w Bieszczadach, czy czerwonym szlakiem w Sudetach, ich nazwa wyda się mile znajoma.
Powędrujmy dziś ścieżkami Jego pracowitego życia.
Mieczysław Orłowicz - dr prawa, geograf, nestor polskiej turystykii krajoznawstwa urodził się 17 grudnia 1881r. w Komarnie koło Lwowa. Jego ojciec Michał Orłowicz był prowincjonalnym notariuszem, matka Emilia z Krasickich zajmowała się wychowaniem dzieci. Kiedy jego ojciec udał się do Ameryki w poszukiwaniu chleba, matka przyjechała na kilka lat do Pruchnika. Lata dzieciństwa spędził u swoich dziadków Jana i Marii Krasickich- pruchnickich kupców. Po latach ,,W moich wspomnieniach turystycznych’’ pisał ujmująco o pruchnickich domach z podcieniami, przyrównując je do tych w Wiśniczu. Po powrocie ojca z Ameryki wyjeżdżają w 1888r. do Dębicy, podążając za miejscem nowej posady ojca. To tutaj ujawniają się jego zamiłowania do krajoznawstwa, były to wycieczki po okolicy i wyprawa do Krakowa. W czasie przerw śródlekcyjnych często sprawdzali z kolegami swoją orientację na mapie, w czym już jako 8 latek był niedościgniony. Rok szkolny 1890/91 spędza w folwarku Rejowiec k/Kolbuszowej, gdzie pod opieką ciotki Julii Krasickiej przygotowuje się do egzaminu wstępnego do gimnazjum. Lata 1891 do 1895 spędził w Jarosławiu jako uczeń gimnazjum klasycznego [ obecnie I Liceum Ogólnokształcące im. M. Kopernika]. Mieszkał tu u swojego wuja w Rynku, a następnie razem z matką i młodszym rodzeństwem, kolejno przy ul. Spytka, Leżajskiej i Badeniego.
Z tego okresu w jego pamięci pozostaje zarówno Jarosław barwny, tętniący jarmarkami, odpustami, jak i ten , który ukształtował jego poglądy na stosunki społeczne, tryb życia, naukę. To stąd w obliczu braku funduszy na dalekie podróże wędruje z pielgrzymkami do Kalwarii Pacławskiej lub z przyjaciółmi po lesistych wzgórzach okolic Pruchnika. Niezapomnianym przeżyciem była dla niego wycieczka do Lwowa w 1894r. i poznanie Panoramy Racławickiej. Częste zmiany miejsca pracy ojca sprawiły, że do klasy V gimnazjum uczęszczał w Samborze. Ostatnie lata, VI i VIII klasę gimnazjum spędza w Chyrowie, gdzie w 1894r. zdaje maturę.
Rymanów to kolejne miejsce dokąd podąża rodzina Orłowiczów. Tam ojciec rodziny otrzymuje nareszcie stałą pracę. Dla jego syna Mieczysława to nowe miejsce wędrówek ku Korczynie, Dukli. Odrzykoniu. W tym czasie poznaje też Pasmo Jaworzyny Krynickiej i Tatry. Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości wstąpił na Wydział Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, w 1905r. uzyskał tytuł doktora praw.
Fascynacja turystyką wiedzie go kolejno do Wiednia, Paryża, Pragi. Wakacje 1904 i 1905r. spędza w Zakopanem, gdzie jako uczestnik Kursów Wyższych organizuje wycieczki w Tatry. Mimo ukończonych studiów prawniczych nie podjął pracy w tym zawodzie, całkowicie oddany krajoznawstwu i turystyce pisze artykuły o tematyce krajoznawczej, wydaje kolejno „Przewodnik po Europie”(1906r.) –pierwsze polskie opracowanie tego typu oraz „Ilustrowany przewodnik po Galicji, Bukowinie, Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim”(1914r.) Studiując historię sztuki na Uniwersytecie Lwowskim propaguje turystykę wśród młodzieży studenckiej. W roku 1906 zakłada we Lwowie pierwszą organizację turystyczną na tym terenie: Akademicki Klub Turystyczny, któremu przewodniczył do 1911 roku.
Ruch turystyczny budzi zainteresowanie zarówno młodzieży, jak i samego środowiska naukowego Uniwersytetu Lwowskiego, profesorów geografii Rehmana i Rommera, historyka Finkla, zoologa Dybowskiego. Cele wypraw to Czarnohora, Bieszczady, Beskidy, Alpy Rodniańskie (Rumunia), Tatry, Alpy Szwajcarskie, Saksonia, Słowacja, Górny Śląsk,Dolny Śląsk, Kaszuby, Pomorze. W ramach klubu działają też sekcje: kolarska i narciarska, organizowane są zawody w chodzie na trasach 25 i 70 km (Lwów- Stryj)
M. Orłowicz poświęcił się także działalności społeczno-politycznej. W roku 1908 założył i prowadził do 1910r. postępowe Stowarzyszenie Polskiej Młodzieży Akademickiej „Życie” we Lwowie. W 1906r. wspólnie z Bolesławem Lutykiem i Tadeuszem Tenczarowskim doprowadził do sfederowania różnych kół i klubów zakładając Akademicki Związek Sportowy we Lwowie. Dr Orłowicz zajmował się również problemami gospodarki turystycznej w Karpatach, m. in. Planem rozwoju Zakopanego.
Po zajęciu Małopolski przez Rosjan w pierwszych latach I wojny światowej przebywał Orłowicz w Pradze jako uchodźca. Jako członek Głównego Komitetu Uchodźstwa Polskiego zorganizował ponad 300 wycieczek dla Polaków po Pradze i okolicy.
W 1916r. został powołany do wojska austriackiego. Służbę odbywa w Przemyślu w kancelarii twierdzy Przemyśl. Pracował w komisji rekwizycyjnej. Dzięki patriotyzmowi i odwadze, mając jednocześnie upoważnienie Akademii Umiejętności w Krakowie i konserwatora zabytków sztuki Galicji, ratuje wiele zabytków (dzwonów, przedmiotów metalowych), chroniąc je od przetopienia. Pobyt w Przemyślu, mimo niespokojnych lat wojny, zaowocował wydaniem w 1917r. „Ilustrowanego przewodnika po Przemyślu”, w języku polskim i niemieckim. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w polskim mundurze 14 III 1919 roku objął funkcję referenta oświatowego Uniwersytetu Żołnierskiego w Jarosławiu. Wygłosił tu dr Orłowicz szereg odczytów o przeszłości i zabytkach miasta, wydał też przewodnik: „Jarosław, jego przeszłość i zabytki”.
Tego samego roku latem zostaje powołany na stanowisko kierownika Referatu Turystyki w Ministerstwie Robót Publicznych w Warszawie, a od 1932 roku kieruje Wydziałem Turystyki w Ministerstwie Komunikacji. Ten okres działalności dr Orłowicza obfituje w różnorodne dokonania na polu organizacji turystyki krajowej, jak i pracy na rzecz międzynarodowych organizacji i konferencji turystycznych. Opracował Zarys organizacji turystyki i sportu w Polsce, w którym nakreślił główne problemy organizacyjne i kierunki polityki państwa w tym zakresie, m. in. rozwijanie stacji turystycznych w Tatrach i Beskidach, na Helu, budowa szlaków górskich w Górach Świętokrzyskich, na Pojezierzu Mazurskim, wydawanie map turystycznych, rozwój hotelarstwa. W październiku 1919 roku za jego sprawą został zwołany w Krakowie Pierwszy Polski Kongres Turystyczny. Reprezentował Polskę za granicą, np. na Międzynarodowych Konferencjach Urzędów Propagandy Turystycznej, Asocjacji Słowiańskich Stowarzyszeń Turystycznych, Międzynarodowej Rady Turystycznej w Paryżu.W1924r. ustalał warunki i zasięg tzw. Konwencji Turystycznej z Czechosłowacją, która zaowocowała utworzeniem parków narodowych w Tatrach i Pieninach (1934r.). W1935r. współtworzył Studium Turyzmu na Uniwersytecie Jagiellońskim, doprowadził także do ustanowienia Górskiej Odznaki Turystycznej. Pozostawił po sobie niezwykłe, drobiazgowe opisy przebytych tras, tak jak nikt dotąd.
Okres II wojny światowej spędza w bardzo ciężkich warunkach w Warszawie. Jako urzędnik pozbawiony pracy utrzymuje się ze sprzedaży książek kwiatów i dorywczej pracy. W kwietniu 1945r. zaczął organizować wycieczki po Warszawie i Puszczy Kampinoskiej, Lasach Kabackich i Bielanach. Świadomy niebezpieczeństwa swojej działalności ukrywał się w swoim mieszkaniu przy ul. Puławskiej. Po upadku Powstania Warszawskiego dostaje się z matką i bratem do obozu w Pruszkowie, gdzie ciężko pracuje fizycznie. Po wyzwoleniu Warszawy dr Orłowicz był u kresu swych sił. Do zdrowia powraca w Nałęczowie w willi ,,Tollin’’.
W latach 1945-1958 ponownie organizuje wycieczki w Sudety, na Ziemię Lubuską, Warmię i Mazury. Jego wiedza była pomocna przy organizacji turystyki i ustalaniu nazewnictwa polskiego na Ziemiach Odzyskanych. W nowych, powojennych warunkach zostaje kierownikiem Wydziału Turystyki w Ministerstwie Komunikacji, gdzie pracuje do końca życia. Organizuje i uczestniczy w licznych konferencjach, zjazdach, kongresach turystycznych, m.in. z jego inicjatywy odbył się IV Kongres Turystyczny w Krakowie i Zakopanem, a także Kongres Turystyki Morskiej w Ustce. Nie ustawał jednocześnie w organizacji wycieczek o swoistych nazwach: ,,Święta Wielkanocne w Tatrach’’, ,,Na kwitnienie jabłoni’’, ,,Na kwitnienie wrzosów”, ,,Na imieniny Pani Danuty’’, itp. Jego dorobek pisarski to ponad 100 opublikowanych przewodników turystycznych, oprócz referatów, artykułów prasowych i sprawozdań z wycieczek.
Kochał dzieci i młodzież, choć sam rodziny nie założył. Był przez nich lubiany, a w ich pamięci zachował się jako człowiek pogodny, pełen humoru.
W roku swojej śmierci (1959r.) był po raz ostatni w Jarosławiu, gdzie odwiedzał wielokrotnie członków Szkolnego Koła Krajoznawczo- Turystycznego przy Liceum Ekonomicznym w Jarosławiu, które od 29 września 1945r. przyjęło imię Mieczysława Orłowicza. Do tej młodzieży napisał po raz ostatni ze szpitala kolejowego w Warszawie. Zmarł po krótkiej chorobie 4 października 1959r. Pogrzeb odbył się 9 października w Alei Zasłużonych na Powązkach w Warszawie. Wśród wielu innych żegnała go także delegacja młodzieży z Jarosławia ze swoim opiekunem profesorem Stanisławem Galikiem.
Dr Mieczysław Orłowicz za swoją pracę otrzymał tytuł członka honorowego PTT (1930) i PTTK (1951), odznaczenia państwowe: Krzyż Kawalerski i Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi, Odznakę Zasłużonego Działacza Kultury Fizycznej, Złotą Odznakę PTTK i wiele innych.
Przemierzył pieszo 140 000 km, a dziś inni, którym wszczepił chęć poznania kraju poprzez wędrowanie i ci którym nie obca jest postać tego wielkiego człowieka i jego wskazania, wędrują z nim: ,, … A kiedy znowu pójdziemy w Karpaty, duch mój będzie z Wami, jak ja sam przed laty…’’.
Mariola Błajda "Ziemia Pruchnicka" 4/2006